Drugi rok życia to okres niezwykle intensywnego i dynamicznego rozwoju dziecka (czas pomiędzy 13-24 m. ż.), gdzie obserwuję się duży wzrost zasobu słownictwa. Eksplozję słownictwa to najczęściej czas pomiędzy 16-24 m. ż.. Jest to zjawisko kojarzone z intensywną nauką chodzenia oraz przyspieszonym rozwojem poznawczym. Aby słowo utrwaliło się w mowie dziecka, dziecko musi je powtarzać wiele razy. Dlatego, jeśli maluch widzi często jakieś zwierzątko, zabawkę jego nazwa utrwala się w słowniku czynnym dziecka. Pamiętajmy, że dziecko uczy się poprzez doświadczenia. Dlatego zasób słownictwa dziecka jest ściśle powiązany z tym, jakie doświadczenia dziecko ma. Około 2 roku życia w mowie dziecka zaczynają pojawiać się proste zdania, zbudowane z dwóch wyrazów.
Onomatopeje czyli wyrażenia dźwiękonaśladowcze to bardzo charakterystyczne zjawisko w okresie tworzenia pierwszych zdań przez dziecko. Zaliczamy do nich np. odgłosy zwierząt, pojazdów, ale też onomatopeje funkcjonujące jako nazwy np. odkurzacz – buuu – dzieci same nadają dźwięki przedmiotom.
Pamiętajmy, że słowa to także, wyrażenia dźwiękonaśladowcze np. bam, hop, brum, hau…, oraz każde określenie, którego dziecko używa w sposób świadomy i konsekwentny. Dwulatek mówi od kilkudziesięciu do kilkuset słów.
Słowa używane przez dwulatka mogą mieć opuszczone sylaby, zniekształcone niektóre wyrazy np. może mówić na piłkę „pi” a na balon „ba”, jest to normalny etap w rozwoju mowy u dziecka. Słowem nazywamy sylabę/głoskę, którą dziecko nazywa cały czas ten sam przedmiot np. drzwi „di”. Najczęściej dwulatek wypowiada poprawnie słowa, które mają prostą konstrukcję. Budowa takich słów składa się z sylab otwartych (spółgłoska + samogłoska, przy czym spółgłoski realizowane są zgodnie z normą rozwojową). Na tym etapie dzieci często tworzą także swoje własne słowa na określenie jakiegoś przedmiotu. Etap ten w medycynie określony jest jako etap neologizmów. W mowie dwulatka przeważają rzeczowniki, ale pojawiają się też podstawowe czasowniki np. je, pije, myje oraz pojawiają się pierwsze zdania dwuelementowe na przykład baba oć (babcia chodź).
Dwulatek wypowiada samogłoski (a, u, i, o, e, y) i spółgłoski (p, b, m, t, d, n), wraz ze wzrostem liczby rozumianych i wypowiadanych słów. Jest to etap, gdzie rozwijają się sprawności artykulacyjne. Wobec tego za normę rozwojową uważa się to, że dziecko powie jojwej (rower), ponieważ normą jest, że dwulatek zamienia głoskę [l] i [r] na głoskę [j]. Zdarza się, że na tym etapie dzieci:
- reduplikują sylaby np. Pipi (kupi),
- opuszczają głoski, najczęściej w wygłosie i na głosie np. Mi (miś),
- opuszczają sylaby, najczęściej nieakcentowane, np. Tofon (megnetofon),
- upraszczają grupy spółgłoskowe.
Pojawiają się elizje, upodobnienia głosek, kontaminacje (połączenia dwu lub kilka wyrazów w jeden), substytucje głosek trudniejszych łatwiejszymi
Co potrafi dwulatek?
- samodzielnie chodzi,
- rozumie proste polecenia,
- rozumie proste zakazy,
- pije z kubka otwartego,
- je samodzielnie łyżeczką,
- mówi około 300 słów (przy czym dziecko około 18 m. ż. mówi około 50 słów, a już około 24 m. ż. około 270 a czasem nawet 500 słów),
- próbuje łączyć dwa proste elementy np. Mama da (mama daj), mama am,
- zaczyna wchodzić w interakcje z rówieśnikami,
- buduje wieżę z 6 klocków.
Co może niepokoić w rozwoju dwuletniego dziecka?
Jeśli dwulatek podczas mówienia wsuwa język między zęby, to jest to międzyzębowość. Międzyzębowość nie jest normą na żadnym etapie rozwoju. Kluczowe jest znalezienie przyczyny, dlatego udajmy się do logopedy.
Tak samo jest jeśli maluch oddycha przez usta, śpi z otwartą buzią – to także sygnał do niepokoju na każdym etapie rozwoju dziecka.
Jeśli dwulatek je papki, nie lubi stałych konsystencji pokarmów. Jest mu trudno gryźć, żuć czy pić z kubka otwartego, to wówczas jest to również sygnał, aby skonsultować się z logopedą.
Pamiętajmy, że to co spożywa i jak pije dziecko ma ogromne znaczenie dla rozwoju aparatu mowy. Dlatego głównym sposobem picia powinien być kubek otwarty. Dlaczego? Ponieważ wtedy dziecko uczy się wielu nowych umiejętności np. dojrzałego sposobu połykania. Długotrwałe używanie smoczka bądź butelki ze smoczkiem może być przyczyną utrwalenia nieprawidłowego wzorca połykania i wad zgryzu. Następstwem mogą być wady wymowy. Według zaleceń specjalistów smoczek należy całkowicie odstawić do 12-18 m. ż.
Niepokojące jest, jeśli dziecko poniżej 3 r. ż. spędza czas przed TV lub telefonem. Mózg dwuletniego brzdąca nie jest jeszcze gotowy na odbiór bodźców, które płyną z wysokich technologii. Dziecko nie nauczy się mówić oglądając bajki! Badania dowodzą, że oglądanie telewizji i korzystanie z cyfrowej technologii przez dzieci poniżej 3 r. ż., wpływa szkodliwie na ich rozwój, nie przynosząc żadnych korzyści edukacyjnych. Według zaleceń WHO, dzieci mogą być wprowadzone w świat technologii dopiero około 3 r. ż. i to pod ścisłym nadzorem rodziców.
Niepokojące jest, gdy dwulatek:
- nie mówi albo mówi tylko kilka słów,
- nie próbuje łączyć dwóch prostych słów,
- nie nawiązuje kontaktu wzrokowego,
- nie podchodzi do opiekuna, aby np. coś pokazać,
- nie reaguje na własne imię,
- nie używa gestu wskazywania,
- nie reaguje na polecenia,
- nie odwraca głowy w kierunku źródła dźwięku,
- oddycha przez usta w dzień i/lub w nocy,
- chrapie podczas snu,
- je z butelki,
- używa smoczka,
- je tylko wybrane produkty,
- spędza dużo czasu przed TV,
- ssie smoczek,
- wsuwa język między zęby podczas mówienia.
W jaki sposób stymulować rozwój dwulatka?
Przede wszystkim należy wyeliminować telewizor, który utrudnia rozwój nawet wtedy, gdy jest włączony w tle. Dajmy dziecko czas i przestrzeń do rozwoju.
Pamiętajcie!
Mózg jest plastyczny przez całe życie. Jednak jego najintensywniejszy rozwój odbywa się do 3 r. ż. To właśnie dlatego ten czas w rozwoju dziecka jest tak bardzo cenny i jeśli dwulatek nie mówi, to należy się jak najszybciej skonsultować z logopedą.
Jeśli obawiasz się lub widzisz/słyszysz, że Twój dwulatek ma trudności z nabywaniem mowy, to koniecznie skonsultuj się z logopedą.
Bibliografia:
A. Banaszkiewicz, Rozwój sprawności językowych w ontogenezie [w:] Surdologopedia.
P. Miśtal – Pani Logopedyczna
B. Wołosiuk, Zaburzenia mowy a trudności w czytaniu i pisaniu [w:] Rozprawy społeczne Tom 12, 2018.