Trzeci rok życia dziecka to okres zdania. Jest to etap znacznej aktywności komunikacyjnej dziecka. Objawia się częstym mówieniem i powtarzaniem wypowiedzi dorosłych. Jest to czas, w którym dziecko przechodzi 3 fazy rozwojowe:
- faza wypowiedzi dwuwyrazowych (17 – 27 ms.ż.),
- faza wypowiedzi kilkuwyrazowych (20 – 40 ms.ż.),
- faza pełnych zdań (26 – 42 ms.ż.).
Rozwój mowy trzylatka.
Dziecko w wieku 3 lat, mówi około 1000 słów. Na tym etapie w dalszym ciągu w mowie maluszka mogą dominować krótkie wyrazy o prostej strukturze. Wymawiane one będą znacznie lepiej niż dłuższe, co wynika z małej sprawności aparatu mowy. W tym okresie również, powoli zaczynają pojawiać się dwu- i trzy- sylabowe wyrazy.
Do końca 3 r.ż. w mowie dziecka coraz częściej pojawiają się zdania pojedyncze rozwinięte, zdania złożone oraz spójniki tj. i/a/bo/aby/ żeby. Mowa malucha w tym wieku, powinna być już zrozumiała dla otoczenia i jest to werbalny sposób wyrażania swoich pragnień i potrzeb.
Śpiewanie piosenek, powtarzanie wierszyków sprzyja rozwojowi mowy. Dziecko powtarza coraz trudniejsze konstrukcje składniowe, natomiast nie jest to jeszcze moment, w którym maluszek stosuje je w mowie spontanicznej.
Normalnym jest, że trzylatek zadaje coraz więcej pytań. Niemalże z dnia na dzień wzrasta jego zasób słownictwa, obserwowany jest także intensywny rozwój fleksji. Jest to jednak jeszcze czas, w którym dziecko nadal może popełniać błędy gramatyczne czy fleksyjne.
Słownictwo dziecka w 3 r.ż. obejmuje m. in.:
- części ciała,
- napojów,
- przedmiotów codziennego użytku,
- pokarmów,
- pojazdów,
- ubrań,
- urządzeń,
- wyposażenia mieszkania,
- zwierząt,
- zabawek.
Na tym etapie głównie dominują rzeczowniki. Coraz częściej zaczynają pojawiać się czasowniki, zwłaszcza do określenia:
- funkcji biologicznych tj. jeść, myć,
- do bezpośredniej wymiany z osobami z otoczenia np. dać, mieć,
- do określenia ruchów i czynności wykonywanych przez dziecko np. stać, siedzieć, rzucać, iść.
Koniec 3 r.ż. to czas, kiedy w mowie dziecka pojawia się coraz więcej przymiotników i przysłówków np. ładny, brzydki, grzeczny, niegrzeczny itd.
Artykulacja trzylatka.
W 3. r.ż. dziecko potrafi artykułować:
- samogłoski: a, o, u, e, i, y (czasem bez y),
- spółgłoski: p, b, m, t, d, k, g, ch, f, w, l, ł, j, n, ń, ś, ź, ć, dź.
Na tym etapie normą rozwojową jest jeszcze to, że dziecko zastępuje artykulację trudniejszych głosek łatwiejszymi, dobrze opanowanymi. Trzyletnie dziecko nie musi jeszcze mówić głosek: s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, r. Na tym etapie może też dochodzić do redukcji grup spółgłoskowych. Nie wymagajmy od dziecka, aby mówiło głoski, na które rozwojowo nie jest jeszcze gotowe. Wobec czego normą rozwojową jest to, że trzyletni maluszek powieli:
- lowel (rower),
- śamolot (samolot)
- źaba (żaba).
Tak jak pisaliśmy wcześniej, trzeci rok życia dziecka to czas niezwykle intensywnego rozwoju. To czas, kiedy maluszek zaczyna rozumieć, że ono i mama nie są tym samym i zaczyna dążyć do autonomii. Zaczyna dostrzegać swoją tożsamość, coraz częściej mówi o sobie „ja”. I to koniec trzeciego roku życia utrwala w dziecku mówienie w pierwszej osobie.
Jakie umiejętności powinien mieć trzylatek?
- buduje zdania złożone,
- jego mowa jest zrozumiała dla otoczenia,
- mówi wyrazy dwu- trzy- sylabowe,
- nawiązuje kontakt wzrokowy z osobą, z którą rozmawia,
- potrafi bawić się „na niby”,
- reaguje na swoje imię,
- rozumie polecenia,
- zadaje pytania.
Z logopedą należy się skonsultować, jeśli trzylatek:
- je tylko wybrane produkty,
- jego mowa jest niezrozumiała dla otoczenia,
- mówi niewiele,
- ma częste infekcje górnych dróg oddechowych,
- nie reaguje na imię,
- nie inicjuje kontaktu,
- nie wykazuje chęci do komunikowania się,
- nie mówi,
- nie nawiązuje kontaktu wzrokowego,
- nie buduje zdań,
- nie reaguje na polecenia,
- nie mówi głosek: p, b, m, t, d, k, g, ch, f, w, l, ł, j, n, ń, ś, ź, ć, dź,
- oddycha ustami (często ma otwartą buzię),
- podczas artykulacji wsuwa język między zęby,
- ssie kciuka,
- śpi z otwartą buzią.
Dlatego jeśli maluszek wykazuje jedną z oznak opisanych wyżej to NIE ZWLEKAJCIE – REAGUJCIE. Nie jest normą, że dzieci w wieku 3 lat nie komunikują się w sposób świadomy i zrozumiały z otoczeniem. Dziecko 3 -letnie jest już w stanie swobodnie komunikować się z otoczeniem. Z doświadczenia specjalistów w dziedzinie logopedii, mitem jest również m. in.: „chłopcy zaczynają mówić później” lub „jak pójdzie do przedszkola to się rozgada”. Prawidłowo rozwinięty 3 – latek zadaje całe mnóstwo pytań, nie zamyka mu się buzia.
Bibliografia:
- Banaszkiewicz A. (2016). Akwizycja mowy w pierwszych latach życia, [w:] Wczesna interwencja logopedyczna red. K. Kaczorowska-Bray, S. Milewski.
- Mistal P. – Pani logopedyczna
- Wołosiuk B. (2018). Zaburzenia mowy a trudności w czytaniu i pisaniu [w:] Rozprawy społeczne Tom 12.